بازگشت تحریم‌ها؛ بازگرداندن «محدودیت‌های هسته‌ای» به قانون اتحادیه اروپا

در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، شورای اتحادیه اروپا با تصویب مقررات جدید، تحریم‌هایی را که پس از توافقنامه هسته‌ای ۲۰۱۵ (JCPOA) لغو شده بودند، بازگردانده است. این تحریم‌ها علاوه بر اجرای تحریم‌های سازمان ملل، شامل اقدامات مستقل اتحادیه اروپا نیز می‌شوند.

محدودیت‌های جدید شامل ممنوعیت صادرات تجهیزات حساس، کالاهای دوکاره (dual-use)، فلزات نیمه‌ساخته، خدمات بیمه، تأمین مالی، واسطه‌گری و انتقال فناوری مرتبط با فلزات است.

جزئیات ممنوعیت‌ها: چه کالاها و خدماتی هدف شدند؟

• ممنوعیت فروش یا انتقال گرافیت و فلزات خام یا نیمه‌ساخته، از جمله آلومینیوم و فولاد، به اشخاص یا شرکت‌های ایرانی یا برای استفاده در ایران.

• ممنوعیت واردات فلزات از ایران به اتحادیه اروپا.

• ممنوعیت خدمات پشتیبانی مرتبط شامل بیمه، تضمین مالی، انتقال فناوری و واسطه‌گری در معاملات فلزات.

• برای قراردادهایی که پیش از ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۵ منعقد شده‌اند، یک دوره انتقالی (تا ۱ ژانویه ۲۰۲۶) لحاظ شده است تا تکمیل تعهدات امکان‌پذیر باشد.

وضعیت بازار فولاد ایران؛ تولید داخلی پایدار اما صادرات زیر فشار

با وجود بازگشت تحریم‌ها، تا کنون گزارش‌ها نشان می‌دهند که تولید داخلی فولاد ایران تحت تأثیر شدیدی قرار نگرفته است و شرکت‌ها همچنان فعالیت دارند.
اما خبر مهم این است که صادرات فلزات ایران، به‌ویژه به اروپا، عملاً ممنوع شده است و شرکت‌های صادرکننده باید مسیرهای جایگزین برای توزیع و فروش پیدا کنند.

به عبارتی، بازار داخلی ممکن است مدت کوتاهی مقاومت کند، اما فشار بر شرکت‌های صادراتی و زنجیره تأمین قطعاً سنگین خواهد بود.

پیامدها برای زنجیره فولاد و معادن

• کاهش تقاضا برای سنگ آهن و کنسانتره در حوزه صادرات، که ممکن است معادن را در صادرات دچار مشکل کند.

• سخت شدن دسترسی به تأمین تجهیزات و فناوری وارداتی برای شرکت‌های فولادسازی، به دلیل ممنوعیت خدمات پشتیبانی و انتقال فناوری.

• جریان تأمین مالی و بیمه بین‌المللی قطع می‌شود و شرکت‌ها باید به بازارهای دیگر یا مشارکت‌های غیراروپایی متوسل شوند.

• هزینه حمل‌ونقل، بیمه و تأمین مالی صادرات افزایش و ریسک تجاری شرکت‌ها بالا می‌رود.

راهکارها و استراتژی‌های پیشنهادی برای عبور از تحریم

• تمرکز بر بازارهای آسیایی، آفریقایی و همسایه که ممکن است تحریم‌های اروپا را اجرا نکنند یا اثر آن کمتر باشد.

• ارتقای ارزش افزوده محصولات فولادی برای کاهش وابستگی به صادرات کالاهای خام یا نیمه‌کامل.

• استفاده از ظرفیت پیمان‌های منطقه‌ای، تجارت ترجیحی و سیستم مبادلات تجاری موازی با دور زدن تحریم‌ها.

• ارتقای توان تولید داخل تجهیزات و فناوری مورد نیاز صنعت فولاد به‌صورت مستقل.

• همکاری با کشورهای ثالث در زمینه تأمین مالی، بیمه و خدمات لجستیکی برای پروژه‌های صادراتی.

✅ جمع‌بندی

بازگرداندن تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران، به‌خصوص در حوزه فولاد و فلزات، قطعاً چالشی جدید برای صنعت فولاد کشور است. اگرچه تولید داخلی فعلاً مقاومت می‌کند، اما آینده صادرات ایران به اروپا و تعامل صنعتی با بازارهای بین‌المللی دچار تغییرات اساسی خواهد شد. شرکت‌های فولادی و معدن باید برای مواجهه با این فشارها آماده شوند و به سرعت استراتژی‌های متنوعی را پیش بگیرند.